Overlijden

Doodgaan is en blijft een moeilijk onderwerp. Toch is het iets dat voorkomt in ieders omgeving, ook in dat van kinderen. Vele mensen willen dit onderwerp weghouden bij kinderen, maar op een bepaald moment is het toch zover. Daarom is het misschien wel belangrijk dat ze er al eens over hebben nagedacht. Zo kunnen ze het hopelijk beter een plaats geven.

Het is dus een onderwerp dat je moet aangaan met de kinderen als jij ze goed kent en als zij jou vertrouwen. Soms kan het sterven van familie/kennis van één van de kinderen in je klas het ideale moment zijn om over dit onderwerp na te denken.

Eerste tot derde graad
Verhaal: 'Olifant en Slak' uit Allemaal praatjes! van Geert De Kockere
 (Bron: De KOCKERE, G. (1999). Allemaal praatjes! Wielsbeke: De Eenhoorn.)

 'Ik denk dat ik doodga', zei Olifant. Het was koud, heel erg koud. Olifant keek droevig. 'Dood?' vroeg Slak, die bij Olifant op bezoek was. 'Ja', zei Olifant. 'Dood. Ik denk dat ik doodga.' 'Hoe weet je dat?' vroeg Slak. 'Ik voel het', zei Olifant. En hij probeerde nog wat droeviger te kijken. 'Aan je grote teen?' 'Neen', zei Olifant. 'Diep vanbinnen.' 'O...' zei Slak. En ze dacht diep na. Over diep vanbinnen. Waar dat zou kunnen zijn. En of diep vanbinnen bij Olifant even diep was als bij Regenworm. Of bij Mier. 'Is het een eng gevoel?' vroeg Slak tenslotte. 'Neen', zei Olifant, 'het is een diep gevoel. Alsof je heel lang en heel ver op reis gaat.' 'O...' zei Slak weer. En ze dacht diep na. Over ver op reis gaan. Waarheen dat wel kon zijn. En of ver op reis gaan voor Olifant even ver was als voor Kever.
Het bleef een poos stil. Olifant keek voor zich uit. Zijn slurf dampte in de ijskoude lucht. En Slak dacht na. Over doodgaan. En over diep vanbinnen. En over ver op reis gaan. 'Maar zeg eens', vroeg Olifant na een poosje. 'Wat kwam je eigenlijk doen?' 'O...' zei Slak. 'Niets bijzonders.' Ze keek een beetje verveeld naar de topjes van haar steeltjes, die ze zacht over elkaar wreef. Alsof ze zich wou verwarmen. Olifant werd heel nieuwsgierig. 'Zeg het dan', zei Olifant. 'Wel...', zei Slak. Ze aarzelde nog even. 'Wel, als je het echt wil weten: ik kwam je vragen of je naar mijn verjaardagsfeestje komt. Maar nu je doodgaat, kan dat niet.' 'O...', zei Olifant. 'O...' Hij keek ineens wat minder droevig. Toen boog hij zijn slurf naar beneden tot heel dicht bij Slak en fluisterde: 'Misschien, Slak, misschien wacht ik nog wel even met doodgaan. Tot na je feestje...'

Ander verhaal dat ook past bij het thema: 
- 'Kikker en het vogeltje' van Max Velthuijs.
(digitaal: http://www.dbnl.org/tekst/velt008kikk01_01/velt008kikk01_01_0001.php)
- 'Een verhaal voor Rosa' van Simon Puttock
- 'Rikki en de eekhoorn' van Guido Van Genechten

Filosofische vragen
Vooraleer je aan de filosofische vragen begint, kan je best eerst even een kringgesprek doen met de kinderen. Laat hen spontaan reageren of stel vragen over het verhaal. Daarna kan je volgende gerichte vragen stellen:

• Wat is dood zijn?
• Waarom gaan mensen dood?
• Waar ga je naartoe wanneer je dood bent?
• Waar was je voor je geboren was?
• Mag je zelf kiezen om dood te gaan?
• Kan iemand die dood is, nog bestaan?
• Kun je nog iets weten als je dood bent?
• Waarom zijn de meeste mensen bang voor de dood?
• Is er leven na de dood?
• Hoe zou de wereld eruitzien als niemand dood zou gaan?

Verwerkingsopdracht
- Ga op zoek naar een dood diertje en organiseer een begrafenisritueel.
- Laat kinderen vertellen over de begrafenis die zij al eens hebben meegemaakt.

Het is een gevoelig thema, maar toch de moeite om over te filosoferen.

Groetjes,
juf Nathalie
    (Bron: ATHONE, R., JANSSENS, E., VERVOORT, S., KNOPS, J. (2009) Peinzen: 49 filosofische vragen voor kinderen. Leuven: Acco.)